«Αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει…»: Τουλάχιστον το ζήσαμε!

του Γιώργου Κωνσταντόπουλου*

Γράφει ο Ν. Καζαντζάκης στην «Ασκητική» του ότι «μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε». Το βιβλίο του Κώστα Τριανταφυλλάκη το αποδεικνύει περίτρανα. Ναι, πράγματι «αλλιώς τα είχαν σχεδιάσει» οι ήρωες, Ορέστης και Μαριάννα, τουλάχιστον όμως έζησαν. Δεν είναι δα και λίγο! Είναι τέχνη να ζεις, απαιτεί μαεστρία.  Να μην επιβιώνεις απλώς από μέρα σε μέρα, αλλά να ζεις, να μετέχεις δηλαδή σε μυσταγωγία, σε «συνουσία μυστική» που λέει και το τραγούδι. Και αυτό είναι ίδιον του Ανθρώπου. Γι’ αυτό στο βάθος του, το βιβλίο τούτο είναι ανθρωποκεντρικό και διατυπώνει μήνυμα ανθρωπιστικό. Και μάλλον αυτός είναι ο χαρακτηρισμός που του ταιριάζει περισσότερο, που το σκιαγραφεί εναργώς. Σε καμία σελίδα του δε θα αφήσει τον Άνθρωπο. Θα τον ταλαιπωρήσει, θα τον εξαπατήσει, θα τον μεταρσιώσει και θα τον ξαποστείλει πάλι στα τάρταρα αλλά ποτέ δε θα τον αφήσει. Παρ’ όλες τις αναποδιές, τα απροσδόκητα γυρίσματα της τύχης, τα σχεδιάσματα επί χάρτου και τα απατηλά όνειρα των ηρώων του, εν τέλει εκείνος που αναδιπλώνεται στο πεδίο της μάχης και ξεπηδά νικητής από το χάος και το έρεβος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.

Θα προσπαθήσω, ει δυνατόν λιγότερο, να μην καταχραστώ αξιολογικών χαρακτηρισμών για το συγγραφέα και το βιβλίο του αλλά ούτε και να προσδώσω συναισθηματικά φορτισμένο τόνο στα γραφόμενα μου. Θα καταβάλλω προσπάθεια να απαλείψω το αυχμηρόν του ύφους μου. Ας μου επιτραπεί όμως,  να χαρακτηρίσω τον συγγραφέα-Τριανταφυλλάκη όπως τον έζησα μέσα από το βιβλίο του. Αν και μπορεί να εκληφθεί ως λαθρεπιβίβαση, θα αποτολμήσω τον χαρακτηρισμό, δανειζόμενος τον Ελύτη, ως «Μαγγελάνο ενός τριαντάφυλλου», έναν σύγχρονο Οδυσσέα με «συναισθηματική» λογική, πολύπτυχη.

Παρ’ όλο που θα επιθυμούσα να αποτυπώσω ενδελεχώς και γραπτώς τη γνωριμία μου με τον κ. Κώστα, εν τούτοις είμαι σίγουρος ότι λίγους ενδιαφέρει. Ίσως και να μην χρειάζεται, αλλά θα το επιχειρήσω ακροθιγώς. Από την πρώτη χειραψία γνωριμίας στον Ιανό, στην παρουσίαση εκείνη του βιβλίου τού Ρένου Χαραλαμπίδη, ως την παρθενική παρουσίαση του δικού του «Αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει…» πάλι στον Ιανό και αυτή τη φορά στο ίδιο πάνελ, με ενδιάμεσες στάσεις το γραφείο του λίγα βήματα από τη σχολή μου, ξέρω ότι κέρδισα ένα φίλο. Θα σας πω μονάχα δυο μικρές λεπτομέρειες από την πρώτη φορά που επισκέφτηκα το γραφείο του, για να ικανοποιήσω έτσι και τυχόν αναγνώστες που αρέσκονται στη σημειολογία των λεπτομερειών: μπαίνοντας μου πρόσφερε γαλλικό και φεύγοντας μου έδωσε να διαβάσω την International Herald Tribune. Πριν κλείσω αυτήν την παράγραφο, αν και το σημείωμα αφιερούται αποκλειστικά στον κ. Κώστα, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ και να ευχαριστήσω ταυτόχρονα –αν και ξέρω ότι κάτι τέτοια τα απεχθάνεται μετά βδελυγμίας- έναν εξίσου σπουδαίο άνθρωπο που γνώρισα και στην ουσία αποτέλεσε το σύνδεσμο μας σε αυτήν την διαδρομή, τον Τάκη Δήμητσα. Ξέρει αυτός.

Για να επιστρέψουμε στο βιβλίο χωρίς να προχωρήσουμε σε σχοινοτενείς λογοτεχνικές αναλύσεις, εκείνο που δίχως άλλο εντυπώνεται στον αναγνώστη είναι ότι σε πλείστες όσες περιπτώσεις θα ταυτιστεί με κάποιον εκ των ηρώων. Οι παραστάσεις και οι εικόνες της ξενιτιάς, της μεγαλουργίας μακριά από την πατρίδα, του επαναπατρισμού, της πικρίας για τη μάνα-Ελλάδα που «τρώει» τα παιδιά της, της απογοήτευσης και της οργής για την παρακμή αλλά και της τελικής ανακούφισης του πατρικού χώματος του χωριού είναι εικόνες οικείες στον Έλληνα. Ο έρωτας, η αγάπη με ή χωρίς ανταπόδοση, η αισιοδοξία, η ελπίδα αλλά και η απώλεια, η αγωνία του αμείλικτου και πανδαμάτορος χρόνου που κυλά, η εγκατάλειψη, ο χωρισμός είναι συναισθήματα που γνώρισε ή θα γνωρίσει κάθε άνθρωπος. Γιατί τρίβεται στη ζωή. Η ζωή τον δοκιμάζει. Σε όλα αυτά αντικαθρεφτίζονται ανθρώπινες καταστάσεις, σχέσεις, ιδιότητες οι οποίες επιλέγουν τους αληθινούς πρωταγωνιστές τους καθημερινώς.

Τα ερανίσματα σοφίας στην αρχή κάθε κεφαλαίου, που διαβάζετε και αυτοτελώς, συμπυκνώνουν ταυτόχρονα την Ελλάδα της δημιουργίας, της ανοικοδόμησης και της ελπίδας στην δεκαετία του ’60, την Ελλάδα της διάψευσης, των χαμένων οραμάτων, των προδομένων ελπίδων, του εσμού των αχυρανθρώπων και του βόρβορου που εξέθρεψε η Μεταπολίτευση καθώς επίσης και την Ελλάδα του αύριο, της αναγέννησης από τις στάχτες της, της ατσάλινης στόφας της και του ψυχικού της αποθέματος και μεγαλείου στην αυγή της νέας εποχής. Άλλωστε λένε, ότι η αυγή φτάνει πριν το πιο πηχτό σκοτάδι.

Σίγουρα, αδικώ πολλές πλευρές του βιβλίου. Ενδεικτικά μόνο, θα μεταφέρω την οπτική ενός συμφοιτητή ο οποίος διαβάζοντάς το απνευστί ενθουσιάστηκε από το γλαφυρά ρεαλιστικό τρόπο με τον οποίο περιγράφεται ο δύσβατος αλλά θαυμαστός και υπέροχος κόσμος του επιχειρείν.

Το βιβλίο αυτό «βουτάει» στο παρελθόν κρατώντας τα πιο δημιουργικά του στοιχεία και αναδύεται αναβαπτισμένο στο μέλλον. Και σε αυτή τη διαδρομή, το μάτι του κοφτερού αναγνώστη θα διακρίνει τον προσεκτικά τοποθετημένο λόγο στηλίτευσης και καταγγελίας των στρεβλών νοοτροπιών αλλά και τον εμφανώς κρυμμένο χάρτη για το «άλμα πιο γρήγορα από τη φθορά».

Συνελόντι ειπείν, το βιβλίο σε αδρές γραμμές είναι «ο μακρύς δρόμος του ανθρώπου από το δνοφερόν στο αείφωτον».

Και η μεγάλη επιβράβευση για τον Κώστα Τριανταφυλλάκη είναι ότι το βιβλίο πάει «σαρώνει». Το τυπογραφείο ήδη τυπώνει τη δεύτερη έκδοση, η οποία είναι έτοιμη να ανοίξει τα φτερά της για νέες πολιτείες, έτοιμη να κοσμήσει κι άλλα ράφια βιβλιοθηκών.

Το μόνο που μένει είναι να χειροκροτήσουμε. Και στο κάτω-κάτω τι είναι το χειροκρότημα; «Δυο χαστούκια που ερωτεύτηκαν στον αέρα» αποκρίνεται ο Δημήτρης Ιατρόπουλος και η κατάμεστη αίθουσα παρουσιάσεων του Ιανού σηκώνεται όρθια και χειροκροτά.

Κύριε Κώστα σας ευχαριστούμε!

*Ο Γιώργος Κωνσταντόπουλος είναι πρωτοετής φοιτητής  της Νομικής Σχολής Αθηνών