"Μέσα από το βιβλίο μιλάει η δική μας η γενιά"..

του Ηλία Κουσκουβέλη*

Με τον Κώστα γνωριζόμαστε από το 1983, οπότε με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι εδώ, ανάμεσα σε κοινούς φίλους, γνωστούς, αλλά   και συναδέλφους για να μιλήσω για το πρώτο του βιβλίο.

Λοιπόν, «αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει”;

Αυτό είναι ένα ζήτημα!  Ασφαλώς, είχαμε κάνει σχέδια. Ασφαλώς, είχαμε ονειρευτεί.  Αυτά τα σχέδια και αυτά τα όνειρα, «βγαίνουν» στο βιβλίο του Κώστα, το οποίο και διάβασα εν μία ριπή, χωρίς να σταματήσω. Δεν είναι γιατί πίεζε ο χρόνος και έπρεπε να ξέρω για το τι θα μιλήσω, αλλά γιατί συνεκράτησε το ενδιαφέρον και την προσοχή μου. Γιατί είχα ανάλογες εμπειρίες και πολλά, από αυτά που αναφέρει ο Κώστας,  θα μπορούσα να τα είχα γράψει εγώ! 

Γιατί, μέσα από αυτό το βιβλίο, πιστεύω ο,τι μιλάει η δική μας η γενιά.

Πέρα από το επειδή «αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει»  ( θα επανέλθω σ΄αυτό προς το τέλος), αυτή η άλλη γενιά είχε όνειρα, τα οποία σε μεγάλο βαθμό τα πραγματοποίησε. Ενσυνειδήτως αποφεύγω να μπώ στο πολιτικό θέμα,  αν και τα πάντα είναι πολιτικά και δεν  θ΄αποφύγω να τ’ αγγίξω. Ομως, αυτή η γενιά είχε όνειρα.  Και είναι οι πρωταγωνιστές στο βιβλίο του Κώστα και από αυτούς  ασφαλώς αναγιγνώσκουμε αυτοβιογραφικά ή βιογραφικά στοιχεία πολλών ανθρώπων που γνώρισε ο ίδιος. Μέσα, λοιπόν, από τις συζητήσεις, απο τις προσωπικές ιστορίες, βλέπουμε αυτή την άλλη γενιά, που είχε τα όνειρα να μπεί στο Πανεπιστήμιο, να αγωνιστεί και να φτιάξει κάτι καλύτερο. Οταν το εκπαιδευτικό σύστημα, εκείνη την εποχή, έκλεισε τις πόρτες του, αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν  να αναζητήσουν σε άλλα μέρη, σε άλλους τόπους την επιτυχία και κυρίως την εκπαίδευση. Θα έλεγα τη μόρφωση.

Μέσα, απο το βιβλίο αναδεικνύεται η άλλη γενιά. Αναδεικνύεται η άλλη ποίηση, η άλλη διασκέδαση. Μια άλλη ευρυμάθεια. Οταν λέω άλλη, εννοώ, μιας άλλης  εποχής.  Η άλλη ποίηση ήταν ο Πάμπλο Νερούντα,  ο Ελύτης και ο Αναγνωστάκης.  Ο Νερούντα, δεν είναι πλέον τόσο της μόδας, ούτε είναι ο Παλαμάς και η «Φλογέρα του Βασιλιά», ούτε τόσο πολύ, αν και είναι διαχρονικός, ο Καβάφης. Για να αναφέρω, μόνο μερικά ονόματα ποιητών που μνημονεύονται στο βιβλίο

Ηταν η άλλη μουσική, η άλλη διασκέδαση. Διαβάζοντας το βιβλίο, θυμήθηκα την Κυριακάτικη Εκπομπή που αναφέρει, «Η Κολούμπια παρουσιάζει»! Βέβαια εξαρτάται που μεγάλωσε ο καθένας, αλλά και για μένα, παιδί της επαρχίας, όχι από τον Εβρο (αν και εδώ είναι πολλοί Εβρίτες), αλλά από την Χαλκιδική, τα βιώματα είναι ανάλογα!

Οι  «Λογοτεχνικές σελίδες», το βράδυ στο ραδιόφωνο, ο «Μικρός Σερίφης» και ο «Μπλέηκ», λίγο-πολύ απαγορευμένοι, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και ο Δώρος Γεωργιάδης, αλλά και ο Μάνος Λοϊζος και τα «Νέγρικα». Αυτό που το θυμήθηκες!

Μια  άλλη Ελλάδα, επίσης. Μια άλλη Ελλάδα που δεν είναι η Αθήνα, αν και υπάρχει και λίγο απ’ αυτήν στο τέλος, που είναι ο «τόπος της διαπλοκής» και στο οποίο υποθέτω οτι θα αναφερθούν οι άλλοι ομιλητές.

Ομως, μέσα από το βιβλίο αναδεικνύεται η Ελλάδα του Εβρου! Η Βορειοδυτική Ελλάδα του Πάπιγκο, απ’  όπου έλκει την καταγωγή ένας απο τους πρωταγωνιστές του βιβλίου.. Είναι η Φλώρινα, από όπου επίσης, ένας άλλος ήρωας του βιβλίου, έλκει την καταγωγή του. Είναι η Σαμοθράκη. Και φυσικά, το περίμενα από τον Κώστα ο,τι δεν θα το ξεχνούσε σε καμιά περίπτωση, είναι και  η Κύπρος. Είναι η Κύπρος με τα ζητήματα της εισβολής και της κατοχής και τις αγωνίες κάποιων εκ των  πρωταγωνιστών του βιβλίου για να ανατραπούν οι συνέπειες των τραγικών γεγονότων του 1974.

Είναι, επίσης και ένας άλλος αθλητισμός. Ενα άλλο ποδόσφαιρο. H μεγάλη ομάδα του ΠΑΟΚ το 1973. Και η ήττα από την Παναχαϊκή το 5-3. Και εγώ το θυμάμαι αυτό, αν και δεν είμαι ΠΑΟΚ.  Είναι, επίσης, ο Δεληκάρης, ο Διακογιάννης, ο Γιάννης Λογοθέτης. Εκείνοι οι άνθρωποι, τους οποίους, όλοι εμείς που ήμασταν εκτός Αθηνών και εκτός Θεσσαλονίκης, περιμέναμε με αγωνία για να δούμε στην «Αθλητική Κυριακή».

Η ευρυμάθεια του συγγραφέα, επίσης, φαίνεται- αναπηδά, μέσα από το βιβλίο. Εχει περίπου 45 κεφάλαια, αν θυμάμαι καλά, και υπάρχει ένα πρόθεμα σε κάθε κεφάλαιο. Ενδεχομένως  αξίζει να πάρετε και να διαβάσετε το βιβλίο, μόνο και μόνο για αυτά τα προθέματα!  Τα οποία, μάλιστα,  είναι εξαιρετικά!

Ενας άλλος λόγος για να  διαβάσετε το βιβλίο (εγώ βέβαια περίμενα επειδή  ο Κώστας, όπως και εγώ, έχει σπουδάσει διεθνείς σχέσεις, να έχει περισσότερα από διεθνείς σχέσεις),  είναι τα πολλά στοιχεία απο management που περιλαμβάνει και  τα οποία είναι, ιδιαιτέρως, χρήσιμα.

Η ευρυμάθεια του συγγραφέα προκύπτει και από πολλές και ενδιαφέρουσες αναφορές που κάνει στον Ομηρο, τον Ευριπίδη, τον Καραθεοδωρή, (ιδρυτή του Αριστοτελείου), τον Ησίοδο, τον Παπαδιαμάντη, τον Καρκαβίτσα, τον Βενέζη, τον Μυριβήλη, τον Δημοσθένη, τον Αρίσταρχο, τον Δεσποτόπουλο, τον Σεφέρη, τον Πλάτωνα (προς το τέλος με την «Απολογία»), τον Κάφκα! Και αποσπάσματα, τα οποία δεν τα πήρε απλώς και μόνο για να τα βάλει στο βιβλίο, αλλά είναι στη σωστή θέση και σωστή διάσταση, δεμένα αρμονικά με την πλοκή και την εξέλιξη του βιβλίου. Ε, τι άλλο να περιμένει κανένας!

Με άλλα λόγια έχετε ένα μυθιστόρημα, το οποίο είναι πλούσιο! Πλούσιο σε γνώσεις! Πλούσιο σε πληροφορίες!

Ασφαλώς το κεφάλαιο με τίτλο «Απόδοση δικαιοσύνης», κατά την άποψή μου, είναι το καλύτερο! Είναι συναρπαστικό. Είναι συγκινητικό. Εκεί, όπου ο  ήρωας, αν και αθώος, θύμα της διαπλοκής, βρίσκεται να κάθεται στο σκαμνί του κατηγορουμένου. Τα αισθήματα που νοιώθει, οι σκέψεις που περνούν από το μυαλό του, γιατί εγώ πολέμησα, γιατί προσπάθησα, να δημιουργήσω... Πολλά τα γιατί... Ποιά ήταν η πορεία και ποιά η κατάληξή της... Σε διαβεβαιώνω Κώστα, ο,τι πολλοί από εμάς το έχουμε βιώσει αυτό ή έχουμε δεί ανθρώπους δίπλα μας να το βιώνουν!

Ομως, ο χρόνος τελειώνει. Το γράφει ο συγγραφέας! Ο χρόνος είναι αδυσώπητος και είναι πάντα ο νικητής! Και για εμάς που είμαστε πιο μεγάλοι λέει, είμαστε υποχρεωμένοι να  κοιτάμε περισσότερο πίσω, χωρίς να μπορούμε να δούμε το μπροστά! Η πίεση που αισθανόμαστε, και ενδεχομένως το μαρτύριο, είναι ο,τι οι νεώτεροι μπορούν και πρέπει να βλέπουν μπροστά, ενώ εμείς  μπορούμε να βλέπουμε πίσω! Εστω, λιγότερο μπροστά!

Για  αυτό το «λιγότερο μπροστά», έχω να πώ τα εξής: παρά τα προβλήματα της διαπλοκής και της εκπαίδευσης, τα οποία βιώνουμε κάθε μέρα, παρά την ανεξέλεγκτη και ορισμένες φορές τρομοκρατική, όπως γράφεις κάπου Κώστα, εξουσία του τύπου,  μπορούμε να το ξανασχεδιάσουμε! Τουλάχιστον αυτό οφείλουμε να το κάνουμε, όχι μόνο για τους εαυτούς μας, αλλά πλέον για τα παιδιά μας.

Κώστα, το βιβλίο σου το ευχαριστήθηκα, το απόλαυσα! Εύχομαι το ίδιο να κάνουν και όσοι το πάρουν στα χέρια τους και το διαβάσουν. Σ’ ευχαριστώ που με θυμήθηκες και με κάλεσες, σ’ αυτή την παρουσίαση.

* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη, ενώ διετέλεσε και Πρύτανης. Το κείμενο αυτό είναι από την εισήγησή του κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Τριανταφυλλάκη "Αλλιώς τα είχαμε σχεδιάσει....",  στη Θεσσαλονίκη.